مسابقات قهرماني شطرنج جهان مابين ويشي اناند و ولاديمير كرامنيك از 14 دهم الي 30 ام اكتبر در حالي در تالار هنر و نمايش شهر بن المان برگزار شد كه در ان نشاني از كرامنيك محكم و جنگنده نبود. شايد بتوان گفت كه اين مسابقه را با مسابقات قهرماني جهان در سال 1993 مابين كاسپاروف و شورت كه در ان كاسپاروف به صورتي كاملا يك جانبه نبرد را به سود خود پايان داد بسيار شبيه دانست. در حالي كه تمامي شطرنج دوستان در سراسر دنيا انتظار نبردي پيچيده و پاياپاي را داشتند در ميان بهت و حيرت همگان كرامنيك از ان چهره كوبنده و پرصلابت مثال زدني اش بسيار به دور بود. ويشي در پايان نيمه نخست مسابقه با كسب سه پيروزي (كه دو تاي ان با مهره سياه به دست امد!) با كسب 4.5 امتياز و بدون شكست نه تنها از حاشيه امنيت كافي براي حفظ عنوان خويش برخوردار بود بلكه بسياري از مفسرين عملا كار كرامنيك را در پايان همان بازي ششم تمام شده دانستند. گر چه ولاديمير بسيار كوشيد تا در نيمه دوم مسابقات چهره كوبنده تر را به نمايش گزارد و در اين راه از قدم گذاردن در وادي واريانت حادي همچون نايدروف هم دريغ نورزيد اما جبران سه شكست در برابر نابغه اي همچون اناند ان هم در مسابقات قهرماني جهان امري نامحتمل به نظر مي رسيد كه حتي كرامنيك نيز كه استاد بازي در شرايط سخت به شمار مي ايد نيز نتوانست از عهده ان برايد.
اناند حقيقتا شايسته اين پيروزي درخشان بود . وي با ارائه بازي هايي بسيار جذاب و همراه با نواوري هاي بديع و تداركات غافلگيركننده در شروع بازي كه سلاح اصلي براي چنين نبردهايي به شمار مي ايد ( بازي هاي كاسپاروف كرامنيك در سال 2000 را به ياد اوريد!) حقيقتا چهره واقعي از يك قهرمان جهان را از خود به نمايش گذارد. در ادامه ما به تفسير اولین بازي حساس وتعيين كننده در اين مسابقه مي پردازيم. تفسير بازي ها از اساتيد بزرگ " سرگئي شيپوف " و " ميخائيل گلوبوف " مي باشد. در جاي جاي بازي ها از توضيحات ارزشمند مفسر و ژورناليست مشهور " والري آوسكولوف " استفاده شده است. دوستان می توانند گزارش کامل این مسابقات را در ماهنامه شطرنج مطالعه فرمایند.
Kramnik,V (2772) - Anand,V (2783) [D49]
WCh Bonn GER (3), 17.10.2008
1.d4 d5 2.c4 c6 3.Nf3 Nf6 4.Nc3 e6 5.e3 Nbd7 6.Bd3 dxc4 7.Bxc4 b5
پيشروي پياده گان سياه در جناح وزير اين امكان را براي وي فراهم مي اورد تا نه تنها فضاي كافي در اين جناح به دست اورد بلكه مشكل گسترش فيل c8 خويش را نيز حل نمايد. اين واريانت نخستين بار توسط اوسيپ برونستين در برابر كاپابلانكا ( مسكو 1914 ) بازي شد اما تنها ده سال بعد و پس از پيروزي درخشان اكيبا روبينشتين بر گرونفلد در مسابقاتي كه در شهر زيبا و كوچك مران برگزار شد توجه اساتيد بزرگ بدان جلب شد و محبوبيت يافت.
8.Bd3 a6
سياه خود را براي انجام c5 اماده مي كند . امروزه واريانتي كه لارسن ان را اصطلاحا "مران اصلاح شده " ناميد و با
8...Bb7 اغاز مي شود مقبوليت بيشتري دارد.
9.e4
كرامنيك براي كسب ابتكار عمل مي جنگد. ادامه عافيت طلبانه 9.0–0 c5! مي تواند براي سفيد فاجعه بار باشد:
10.a4 b4 11.Ne4 Bb7 12.Ned2 Be7 13.Qe2 0–0 14.Rd1 a5! 15.Nc4 Qc7 16.Bd2 Rfd8 17.Rac1 Qc6! 18.b3 Qd5 19.Be1 cxd4! 20.exd4 Rdc8 21.Bd2 Ne4 22.Re1 Nd6! 23.Qf1 Nxc4 24.bxc4 Qh5 25.Ne5 Nxe5 26.Rxe5 Qh4! 27.f4 Bf6 28.g3 Bxe5!! 29.dxe5 Qe7 30.Be3 Qd7 31.Be2 Qxa4
و سفيد به زودي تسليم شد. گرونفلد – برونشتين ( مردان 1924 )
9...c5
طوفان سهمگين مركزي اغاز مي شود. تئوريسين ها و خبرگان نزديك به صد سال است كه در اين پوزيسيون پيچيده به كندوكاو پرداخته اند اما هنوز هم سوالات بسياري در ان نهفته است.
10.e5 cxd4
تعويض اسب ها باب ميل سياه است پس از ادامه سر راست زير:
10...Nd5 11.Nxd5 exd5 12.dxc5 Nxc5 13.Bc2
پوزيسيون به نفع سفيد بود.
11.Nxb5 axb5
براي ساليان متمادي 11...Nxe5 يگانه پاسخ درست قلمداد مي شد اما مطلعات اخير نشان داده است كه سياه در اين ادامه با مشكلاتي روبرو است. سفيد دو امكان براي حمله دارد :
I) 12.Nxe5 axb5 13.Bxb5+ Bd7 14.Nxd7 Qa5+ 15.Bd2 Qxb5 16.Nxf8 Rxf8 17.a4!
II) 12.Nxe5 axb5 13.0–0!? Qd5 14.Qe2
در هر دو انها وضعيت وي رضايت بخش به نظر مي ايد.
12.exf6 gxf6 13.0–0
قطعا نه ادامه 13.Bxb5? Qa5+! كه باب ميل سياه مي باشد.
13... Qb6 14.Qe2 Bb7
يك ادامه بسيار نادر اما شناخته شده از سال 1946. با اين حال كرامنيك عميقا به فكر فرو مي رود.احتمالا وي ادامه ازمندانه 14…b4 را براي سياه در نظر داشته است. به عنوان مثال:
15.Rd1 Bc5 16.Bf4 h5 17.Rac1 Kf8 18.Bb5 Ra5 19.Nxd4 e5 20.Bxd7 Bxd7 21.Nb3 Bg4 22.Qd2 exf4 23.Nxa5 Bxd1 24.Nc4 Bxf2 + 25.Qxf2 Qxf2 + 26.Kxf2 Bg4 27.Nd2 Be6
و سياه همچنان به مقاومت ادامه داد. گومز استفان – كورنيف ( فوژان 2006 )
15.Bxb5 Bd6دياگرام
سياه كاملا تئوريك پيش مي رود. وي اتشبار سواران خويش را بر روي شاه سفيد متمركز مي كند. به زودي رخ سياه در g8 قرار خواهد گرفت و تهديدات سياه شدت خواهد يافت. حركت ابتدائي 15...Bxf3? با پاسخ قدرتمندانه زير مواجه مي شود:
16.Qxf3 Qxb5 17.Qxa8 +!
در نخستين بازي انجام شده در اين واريانت سياه حركت ضعيف تر 15... Rd8 را ازمود :
16.Rd1 Bxf3 17.Bxd7 + Rxd7 18.Qxf3 f5 19.Bg5 Be7 20.Bh6 Bf8 21.Bg5 Be7 22.Bh6 Bf8 23.Qh5! Qd8 24.Rac1 Bxh6 25.Qxh6 Ke7 26.Rc4! e5 27.Qg7 Qb8 28.Re1 Rd5 29.Rc6 Rhd8 30.Rf6 Rf8 31.Rxf5
و سفيد به زودي بازي را برد. لوين – كرامر ( نيويورك 1946 )
نوبت سفيد
16.Rd1
منطقي ترين ادامه . سفيد نه تنها به پياده d4 حمله مي كند بلكه فضا را براي مانور شاه خويش گسترش داده تا در صورت لزوم بتواند به خانه f1 فرار نمايد. ادامه 14.a4 نيز كه جايگاه فيل b5 را مستحكم مي ساخت خوب بود. در بازي
داپنر – وويت ( المان 1993 ) سفيد ادامه زير را با موفقيت ازمود:
16.Nxd4 Rg8 17.Nf3 Ke7 18.Bxd7 Rxg2 +? 19.Kxg2 Rg8 + 20.Kh3 Ba6 21.Qd1 Bxf1 + 22.Qxf1 Qb4 23.Ng5 fxg5 24.Qb5 Qe4 25.Bc6 g4 + 26.Kh4!
اما نكته اصلي در اينجا بازي ضعيف سياه است به جاي قرباني نابجاي رخ در حركت هيجدهم سياه ادامه زيباي 18...Qc5! را در استين داشت و حالا اين سفيد بود كه در لبه پرتگاه قرار گرفته است.
16...Rg8
ويشي به همان طرح تئوريك فشار بر شاه سفيد وفادار مي ماند ادامه ممكن ديگر قلعه بزرگ در جناح وزير مي باشد اما جايگاه شاه سياه در پشت پياده هاي مركزي به اندازه كافي محكم به نظر مي رسد. ادامه به ظاهر موجه 16... Ke7 با پاسخ قدرتمندانه 17.Nd4! مواجه خواهد شد.
17.g3دياگرام
ادامه اي محكم كه در عين حال مي تواند با اندكي بي دقتي به پاشنه اشيل سفيد تبديل شود. سفيد موقتا تهديدات تهاتجمي سواران سياه را دفع مي كند اما با اين حال قطر بزرگ را براي حضور قدرتمندانه فيل سفيد رو سياه باز مي گذارد. با وجود فشار غير مستقيم وزير سياه بر پياده f2 و نيز تهديد وارد كارزار شدن رخ a8 و پياده h فشار سياه بر اردوگاه شاه سفيد بيش از پيش افزايش خواهد يافت. احتمالا ادامه 17.a4 ادامه اي قدرتمندانه تر بود و حالا سفيد مي توانست به عنوان مثال 17…o-o-o را با 18.a5 پاسخ گويد.
نوبت سياه
17…Rg4!
حركتي كه بدون تامل بازي شد و يك نواوري نيز هست. اناند به خوبي از حربه فشار رواني بر روي حريف استفاده مي كند. در بازي ديزرائيلي – گبرلي ( برزيل 2008 ) سياه تلاش كرد تا با 17…Bc5? از پياده d دفاع نمايد اما پس از ادامه زير :
18.b4! Bxb4 19.Nxd4 Bd5 20.Rb1 Qc5 21.Be3 Rxa2 22.Qd3 Ra3 23.Qxh7 Rf8 24.Nxe6!
به سرعت به پوزيسيوني بازنده رسيد.
18.Bf4
پاسخي گاملا توجيه پذير از كرامنيك. سفيد ميكوشد تا با ضد حمله از فشار سوارن سياه بكاهد . حركت موجه 18.Nd2 مي توانست پس از واريانت درخشان زير به وضعيتي اسف بار براي سفيد منتهي شود:
18... Ke7! 19.Bxd7 (19.Qxg4 Qxb5) 19... Rag8 20.Bb5 d3! 21.Qxd3 Rxg3 + 22.hxg3 Rxg3 + 23.Kf1 Rxd3 24.Bxd3
و حالا با وجود جبران ماتريالي كافي در مقابل وزير , وضعيت شاه وي واقعا اسف انگيز است.
حركت پيشنهادي نايجل شورت 18.b4 هم كاملا قابل بازي بود به عنوان مثال:
18.b4 Ke7 19.a4 Rag8 20.Bxd7 Bxg3! 21.fxg3 Rxg3 + 22.hxg3 Rxg3 + 23.Kf1 Rxf3 + 24.Ke1 Qc7 25.Rd3 Qg3 + 26.Kd2 Qg5 + 27.Kd1 Rxd3 + 28.Qxd3 Qg4 + 29.Kd2 Be4 30.Qxd4 Qg2 + 31.Ke3 (31.Kc3? Qc2#) 31... Qf3 + 32.Kd2 Qg2 +
و نتبجه منطقي تساوي همراه با كيش دائم است.
18...Bxf4
اناند اين حركت را نيز بدون درنگ انجام داد تا اينجا او تنها 13 دقيقه صرف كرده است! و يك ساعت كامل از كرامنيك پيش است. يك برتري رواني عالي بر اساس تداركات خانگي.
19.Nxd4
كرامنيك مي كوشد تا بازي را ساده كند. اما من مطمئن نيستم كه وي راه درست را انتخاب كرده باشد. ادامه 19.Rxd4 محتاطانه تر به نظر مي رسيد. به عنوان مثال:
19... Kf8! 20.Bxd7 Rd8 21.Rad1 Rxd7 22.Rxd7 Bxg3 23.hxg3 Rxg3 + 24.Kh2 Bxf3 25.Qe3 Rg2 + 26.Kh3 Qxe3 27.fxe3 Rxb2
و سفيد قاعدتا بايد بتواند در اين اخربازي پيچيده تعادل را حفظ كند.
19... h5
سياه بر حدت اوضاع مي افزايد. ادامه 19…Rg6 در ظاهر وضعيت را براي سفيد پيچيده تر مي ساخت. اما راه نجات وي عبارت بود از 20.a4! ( يك حركت اجباري به تمام معنا!) و در ادامه :
20... Bd5 (20...Rd8 21.a5 Qc5 22.b4!) 21.Nxe6 Bxe6 22.Bxd7 + Ke7 23.Bxe6 fxe6 24.Qe4! Qb8! 25.Rd4 Be5 26.Rb4 Qd8 27.f4! Bd6 28.Rb7 + Kf8 29.Rxh7 Rg7 30.Rh8 + Rg8 31.Rh7 Rg7 32.Rh8 +
و بازي اجبارا با تكرار حركات مساوي است.
20.Nxe6
ادامه درست. گرفتن اسب سياه در d7 براي سفيد ثمري در بر نداشت:
20.Bxd7 +? Kxd7 21.Nxe6 + Bd6!
و سياه برتري ماتريالي كشنده خويش را حفظ خواهد كرد.
20... fxe6 21.Rxd7 Kf8
با وجود يك شاه برهنه در ميانه كارزار جاي هيچ گونه بي دقتي براي سياه وجود ندارد:
21... Ba6? 22.Rd6 +! Qxb5 23.Qxe6 + Kf8 24.Rd7 Qxd7 25.Qxd7
پراكندگي سواران سياه باعث شده تا وي نتواند انها را هماهنگ سازد:
25... Be5 26.Qc6 Ra7 27.Rd1!
و حالا صحبت از برتري ماتريالي سياه در برابر تهديدات كشنده سفيد معنايي ندارد.
22.Qd3دياگرام
يك پاسخ قدرتمندانه از سفيد. اكنون اناند است كه به فكر فرومي رود. سفيد تهديد نفوذ وزير به خانه h7 را دارد.
22…Rg7
اين جاه طلبانه ترين ادامه است كه به نبردي بسيار پيچيده منتهي مي شود. اگر اناند به دنبال تساوي بود ادامه زير به
كار وي مي امد!:
22... Bxg3 23.hxg3 h4 24.Qd6 + Qxd6 25.Rxd6 Bd5 26.Bc6! Rxa2 27.Rxa2 Bxa2 28.Bf3 Rb4 29.gxh4
و طرفين مي توانند با تساوي موافقت نمايند.
23.Rxg7 Kxg7 24.gxf4
گر چه سفيد دو پياده پيش است اما ابتكار عمل بازي همچنان در دستان سياه قرار دارد چرا كه شاه سفيد در موقعيتي بسيار اسف بار قرار دارد. تر تيب حركات در اين جا بسيار مهم است به عنوان مثال 24.Qd7+? يك اشتباه كشنده بود:
24...Kh6 25.gxf4 Rg8 + 26.Kf1 Rg2!
و سفيد مي تواند تسليم شود.
24...Rd8دياگرام
ويشي دقيق ترين ادامه را برمي گزيند. پس از حركت ظاهرا موجه 24…Rg8 سفيد ادامه زير را در اختيار دارد:
25.Kf1 Kh6 26.a4 Rg2 27.Qd2! Rxh2 28.f5 + Kg7 29.Ra3!
و به ناگاه همه چيز باب ميل سفيد است.
نوبت سفيد
25.Qe2?!
ادامه 25.Qg3? Kh8! اشكارا براي سفيد بد بود اما پس از ادامه سر راست 25.Qb3 براي سياه بردي ديده نمي شد به عنوان مثال:
25.Qb3 Kh8 26.Rc1! Rg8 + (26... Qd4 27.Kf1 Qxf4 28.Qe3!) 27.Kf1 Qd4 28.Qe3! Qxb2 29.a4 Bg2+ 30.Ke1 Bd5 31.Kf1 Bg2 + 32.Ke1
و بازي با تكرار حركات مساوي است.
25...Kh6
اناند به زيبايي دفاع و حمله را در هم مي اميزد. سياه از پياده h5 دفاع نموده و ستون g را هم مي گشايد. شاه سفيد قطعا در معرض خطر قرار دارد.
26.Kf1 Rg8
با ايده نفوذ به خانه g2 . حركت مشكوك 25.Qe2?! سفيد را اشكارا در وضعيت بدتري قرار داده است.
27.a4 Bg2 + 28.Ke1 Bh3دياگرام
سياه تهديد كشنده نفوذ رخ به خانه g1 را در چنته دارد. سفيد تنها يك راه فرار دارد...
نوبت سفيد
29.Ra3?
تنها روزنه اميد براي سفيد ادامه 29.Rd1 بود اما در ان صورت هم سياه با بازي دقيق مي توانست برتري خويش را حفظ نمايد:
29.Rd1 Rg1 + 30.Kd2 Rg2 31.Qe3
( حركت 31.Rf1 نيز نوميد كننده است. به عنوان مثال :
31...Rxh2 32.Qe3 Qxe3 + 33.Kxe3 Bxf1 34.Bxf1 Rh1 35.Bc4 h4 36.Kf3 Rg1! 37.Bxe6 Kg6 38.Bh3 f5! 39.a5 Rb1
وسياه برنده است. )
31... Rxf2 + 32.Be2 Rxe2 +! 33.Qxe2 Bg4 34.Qd3 Qxb2 + 35.Qc2 Qd4 + 36.Kc1
و به نظر مي رسد كه برتري سياه براي برد كافي باشد.
29...Rg1 + 30.Kd2 Qd4 + 31.Kc2
اين يگانه راه براي كش دادن بازي است. تنها اميد كرامنيك تنگي وقت اناند مي باشد اما سياه راه هاي فراواني براي برد دارد. ادامه سرراست تر عبات بود از 31.Rd3 Qxb2 + 32.Ke3 Qa1!
31...Bg4دياگرام
اين حركت به اندازه كافي خوب است اما ادامه درخشان براي برد سياه عبارت بود از :
31...Bf5 + 32.Bd3 (32.Kb3 Rc1!)32... Bg4! 33.Qe3 (33.Qd2 Bd1 +) 33... Bd1 +! 34.Kd2 Qxb2 + 35.Bc2 Qxc2#
نوبت سفيد
32.f3
اين حركت اناند را به فكر فرو برد او اخرين فرصت هاي تفكرش را براي يافتن بهترين جواب خرج كرد اما به عقيده من ادامه محكم تر براي سفيد 32.Rd3 بود. با اين اميد كه بتواند به كمك پيادگان پيشتاخته جناح وزير بازي متقابلي را سر وسامان بخشد.
32...Bf5 + 33.Bd3?
اخرين اشتباه ! سفيد هنوز هم مي توانست با 33.Kb3 شانس هاي عملي خويش را براي كسب تساوي حفظ كند اما از نظر تئوريك پس از پاسخ دقيق 33...Rc1! تمامي راه ها به برد سياه منتهي مي شود.
33...Bh3
ويشي از ضعف عرض دوم سفيد استفاده مي كند پس از ادامه سر راست زير هم سياه برنده بود:
33...Bxd3 + 34.Rxd3 (34.Qxd3 Rg2 +) 34...Qc4 + 35.Kd2 (35.Rc3 Qxe2 +) 35...Qc1#
34.a5 Rg2 35.a6 Rxe2 + 36.Bxe2 Bf5 + 37.Kb3 Qe3 + 38.Ka2 Qxe2 39.a7 Qc4 + 40.Ka1 Qf1 + 41.Ka2 Bb1 +
ترجمه وتنظيم : دکتر مهدي رضائيان
